Vanwaar die prachtige herfstkleurtjes?

Zo. Gisteren weer mijn huiskamer een herfstsfeertje gegeven... Geel, bruin en oranje zijn die kleuren. Waarom eigenlijk? Wat gebeurt er allemaal in de herfst?

In de winter willen de meeste bomen die in ons land groeien, het liefst kale takken zonder blaadjes hebben. Dat scheelt vochtverlies of bevriezing. Daarnaast zijn ze ook dan beter beschermd tegen stormen, want een tak vol blaadjes wordt sneller door de wind meegenomen dan een lege tak...

Wat gebeurt er in en om die blaadjes voordat ze afvallen?

In die blaadjes zitten plastiden. Een welbekende is de bladgroenkorrel. Je raad het al: die is groen. Maar er zitten ook andere kleuren in, maar groen overheerst. Ook kunnen ze ook in elkaar veranderen.
Dat is een beetje wat er gebeurt bij het verkleuren van de blaadjes. De bladgroenkorrels (chloroplasten) worden voor een deel "opgezogen" door de takken en blijven daar tot het voorjaarszonnetje weer te voorschijn komt. Het zijn namelijk de bladgroenkorrels waardoor de plant energie krijgt om te groeien en te bloeien. En ja... dat is in de winter niet zo nodig. Gelukkig maar, want daarvoor moeten ze lekker veel zonlicht krijgen (fotosynthese: fotos=licht), wat steeds minder wordt in de herfst.

Terug naar de andere kleuren plastiden. Die plastiden blijven dan achter in het blad. Een paar overgebleven bladgroenkorrels verkleuren en samen met de gekleurde korrels maken ze die prachtige herfstkleurtjes.

Ok, dus het blad droogt helemaal uit en valt af... Duidelijk. Maar... dan heeft de tak toch allemaal open wondjes?? Dan kan de boom toch doodgaan?

Tja... als er echt open wondjes ontstaan dan kunnen er microorganismen (bacteriën, schimmels en virussen) in komen en dan wordt de boom inderdaad ziek.
En als je van die prachtige paddestoelen of zwammen  op een boomstam ziet, dan weet je dat de binnenkant aan het rotten is. Zwammen zijn in ook schimmels maar in principe diegene zonder steel of hoed, maar blijkbaar kun je de woorden paddestoel en zwam door elkaar gebruiken. (anders zou de naam van het plaatje hiernaast ook niet kloppen, toch? Lees meer hierover via deze link)

Schimmels (paddestoelen en zwammen, maar ook diegene die op je broodje komen als die oud is of op een rotte appel) houden heel erg van dood materiaal, lekker veel nattigheid en een gemiddeld temperatuurtje. Daarom zie je dus in de herfst ook zoveel paddestoelen: veel rottende blaadjes, wat regen, niet te koud...

Tip: In het Amstelpark in Amsterdam zijn er heel erg veel verschillende paddestoelen en zwammen te zien. Het lijkt erop alsof iemand de sporen van hele diverse soorten daar rondgestrooid zijn. Echt schitterend om daar eens te gaan wandelen!!!

Hierbij nog 2 schitterende foto's van paddestoelen, genomen door Kirsten. Dank! 

Afijn. Terug naar de bomen. De meeste bomen nemen daarom ook minucieuze  voorzorgsmaatregelen om die schimmels niet binnen te laten. Een simpel trucje...

Voordat het blaadje echt loslaat, ontstaat er een "scheurlaagje". In dat scheurlaagje ontstaat een dun laagje kurk. Het blaadje komt nu steeds losser te zitten, tot het alleen aan de vaatbundels (waar de sappen doorstromen, dus een soort van bomen-bloed) komt te hangen. Tenslotte is het blaadje zo zwaar dat de wind het blaadje meeneemt op zijn avontuurlijke tocht door de lucht. Op de plaatst waar het blaadje heeft gezeten zie je nu een litteken, het bladlitteken. En... die is helemaal dicht. Grappig hé?

Je vraagt je nu natuurlijk af wat er met de  blaadjes die op de grond terecht komen, gebeurt...

Nou, die worden verteerd tot ze volledig zijn verdwenen. Hoe? Eerst komen er schimmels op die het blaadje wat zachter maken en dan smullen de duizendpoten, miljoenpoten, wormen (zie filmpje hieronder) en pissebedden ervan. Die poepen het weer in mini-poepjes uit en dat wordt dan opnieuw door schimmels bewerkt die er gewone voedingsstoffen van maken due alle planten kunnen opnemen. En zo verdwijnen de blaadjes uiteindelijk maar heeft de boom weer voedingsstoffen (nutriënten) genoeg om in het voorjaar weer nieuwe blaadjes te maken...

Maar.. eh... hoe zit het dan met de knoppen?

Sommige planten (vooral bomen en struiken) maken in het najaar alvast wat knoppen die in het voorjaar uitlopen tot nieuwe frisse takjes. Die knoppen zijn heel kwetsbaar. Daarom komen daar in de herfst knopschubben omheen. Die zijn hard en goed bestand tegen de winter.

Als de knoppen in het voorjaar gaan uitlopen, vallen deze schubben eraf. Van bomen als de paardenkastanje zijn deze erg kleverig en blijven ze vaak onderaan je schoenen plakken waardoor je ze vaak moeilijk van de deurmat afkrijgt. Dat zijn dus die beschermende knopschubben.

Nou, nu weet je wat er in de herfst gebeurt met de planten. Hoe het dan zit met de dieren, dat verklap ik een andere keer... Mocht je toch hééél erg nieuwsgierig zijn, dan heb je hier alvast een voorproefje.

Hier zie je nog een kort, vrijwel geluidloos filmpje over wormen die hun bijdrage leveren aan het verteren van dode bladeren.