Nee joh, dit is geen originele "cortiça"* van een heuse Portugeese Sobreiro*, de kurkboom (Quercus suber).
Dat kun je o.a. merken omdat die helemaal glad is, want kurk is een natuurlijk product en uiteraard nooit 100% glad te krijgen.
 |
| Fotografia: Guizel J.c. |
Ook kun je echt van nep onderscheiden doordat het neppe sneller afbrokkelt. Ik zeg wel "nep" maar eigenlijk is dit gewoon gerecycled kurk: het echte kurk wordt heel klein gemaakt tot korreltjes en met behulp van een soort lijmstof wordt er een nieuw product van gemaakt, zoals deze goedkope onderzetters.
Daarmee komen we bij nog een kenmerk van echte kurk: het is gewoon veel duurder. Dat komt omdat er veel hele goede eigenschappen gedeeltelijk verloren gaan als kurk bewerkt wordt.
Echte kurk is...
Zo is echte kurk aardig slijtvast, het dempt geluid (daarom wordt het tegenwoordig veel gebruikt in geluidsdempende vloeren), het is brandvertragend (in oude Portugeese kloosters zie je nog wel van die zware kurken deuren, zoals bijvoorbeeld in het kleine monnikkenklooster achter het paleis van Buçaco), het is warmtewerend (deze onderzetters zijn dat gelukkig ook nog), enz.
Echte kurk is...
Zo is echte kurk aardig slijtvast, het dempt geluid (daarom wordt het tegenwoordig veel gebruikt in geluidsdempende vloeren), het is brandvertragend (in oude Portugeese kloosters zie je nog wel van die zware kurken deuren, zoals bijvoorbeeld in het kleine monnikkenklooster achter het paleis van Buçaco), het is warmtewerend (deze onderzetters zijn dat gelukkig ook nog), enz.
Namaak
Tegenwoordig wordt helaas ook in Portugal heel veel namaakkurk verkocht. Super glad en... het ruikt niet echt naar kurk. Je zou voor de gein eens de geur van een echte kurken portemonnee moeten vergelijken met de namaak-versie... Tja, veel goedkoper maar hij is ook in no-time versleten... Nee, die 20€ verschil kan echt niet op tegen de echte kurk.
Portugal is 's werelds grootste kurkleverancier
Wist je trouwens dat 33% van alle kurken voor wijnflessen uit Portugal komt? Spanje levert ook aardig wat kurk, maar China... is ook een heus kurkland! Sinds kort zijn er stichtingen waar de eeuwenlange Portugeese ervaring met de Chinezen gedeeld wordt. Wel mooi maar ja... ik ben bang dat Portugal zo opnieuw haar enorme kennis gaat weggeven aan landen die daar gretig gebruik van maken... We gaan het zien.
Verwoestijning
In 2017 is er een heel rapport geschreven vanuit het WWF over het belang van de kurkboom, de sobreiro. Al toen ik op school zat, zeg zo'n 30 jaar terug, was men bang dat de Alentejo (het gedeelte tussen Lisboa en de Algarve) een woestijn zou worden.
Logisch, want de kurkbomen, olijfbomen en al die andere bomen die tegen veel en langdurige hitte en droogte kunnen, staan daar lekker water uit de grond te trekken. Daarbij komt er regelmatig van dat hele fijne zand uit de Afrikaanse Sahara overwaaien: zo over de bergen in de Algarve heen, dalend op het wat vlakkere en warme Alentejo. Dat was toen al zo.
 |
| 2016: gemiddeld met 8 personen per dag vertrekken uit de Alentejo |
Tegenwoordig komt er nog een probleem bij: de jongere generatie trekt massaal uit naar de grote steden om daar te studeren en werk te zoeken. Het ontkurken van de sobreiro, het plukken van olijven en zelfs het borduren van arraioloskleden (zie mijn blogpost over arraiolos borduren) is bijna volledig handenarbeid. Mega klus dus. Daar zit de jeugd van tegenwoordig kennelijk niet op te wachten. En als hier niks aan gedaan wordt... oei!
Wat men tegenwoordig probeert, is om zowel de leegstaande huizen met landstukken voor een prikkie te verkopen met daarbij de toezegging om de bomen te verzorgen volgens de regels.
Dorpsfeesten
Ook in voor een groot dorpsfeest? Ja dat trekt de jongeren wel weer terug naar hun familie. Dat is in ieder geval super lekker voor het toerisme in de regio. En als zo'n feest ook nog gecombineerd wordt met het oogsten van olijven of het ontkurken van bomen... Ja dan kan het nog een feest worden... Vele handen maken licht werk, toch?
Maar nu even terug naar de kurk:
Sobreiro
De sobreiro is een nationaal beschermde boom. Ze wordt ook veel aangeplant. Ze zorgt namelijk niet alleen voor werkgelegenheid.
Ze voorziet een zeer droge en hete regio van schaduw. Hierdoor beschermt ze een hele rijke flora en fauna in dit gebied.
De grootst bedreigde katachtige, de Iberische Lynx (alleen nog in Portugal en Spanje te vinden), kan zo daar overleven. Heel bijzonder. Wauw. De eikels die de sobreiro produceert (de "bolota"*), vallen op de grond en dienen als voeding voor o.a. de wilde varkens (wilde zwijnen).
Aan een jonge sobreiro heb je eigenlijk niks. Het duurt 10 jaar (10 jaar!!!) voordat de eerste schors eraf kan. Dit is echter veel te bobbelig voor gebruik. Met krijtverf wordt het jaartal van deze oogst op de kale stam geschreven. De meeste bomen zouden uiteindelijk doodgaan als je de hele schors eraf haalt. Deze boom niet. Misschien vindt die het wel lekker kort zo... hihihi...
Welgeteld 9 jaar later (dus dan staat de door jou aangeplantte boom al 19 jaar op jouw terrein!!) kan de nieuwe schors eraf gehaald worden en dan wordt er weer een jaartal op geschreven om het hele proces na 9 jaar te herhalen. Soms is zelfs de 2e schors nog niet eens optimaal. Phoe... wat een geduld zeg. Wat veel mensen dan ook doen is ieder jaar een deel van de bomen behandelen. Ja, en dan ben je wel ieder jaar bezig... Gelukkig kan een sobreiro wel 200 tot 250 jaar oud worden...
Witkalken omdat...???
Ooit heb ik me laten vertellen dat dat witkalken van de onderste helft van de bomen hier niks mee te maken heeft. Dat zou voorkomen dat slakken en insekten naar boven zouden klimmen.
Geen idee, maar het idee dat het schimmels op de schors tegen zou gaan klinkt ietwat aannemelijker 😉
Geen idee, maar het idee dat het schimmels op de schors tegen zou gaan klinkt ietwat aannemelijker 😉
 |
| Drogen in Amorim |
Nu vraag je je natuurlijk af wat er daarna met de schors gebeurt... De grote schorsdelen worden eerst gedroogd zodat het houtdeel er makkelijk afgehaald kan worden. Hierdoor is de kurk veel buigzamer geworden en kan het makkelijker vervoerd en bewerkt worden. Wil je weten hoe dat precies gebeurt, neem dan een kijkje op deze blog die kort alle stappen uitlegt met schitterende foto's erbij...
Tja, en dan zit ik klaar met mijn houtbrandertje om even wat te oefenen op onze al vaak gebruikte onderzetters.
De aanleiding was dat ik een kleine label van kurk wilde branden voor bij de gehaakte Utrechtse all-startgympjes. En daarom wilde ik namelijk even weten hoe je in kurk brandt. Nou, het is alsof je gewoon langzaam met een mooie pen schrijft. Het gaat dus als een tierelier.
Uiteraard heb ik deze motiefjes van Pinterest. Dit is wel super leuk om de tafel op te vrolijken... hihihi...
En, al was het op het kleine labeltje wel ff een kunstwerk, ook dat is goed gelukt, en wel met de juiste combinatie van geduld, tempo en een stabiele hand...
Maar is dat eigenlijk niet met alles zo?
Uiteraard heb ik deze motiefjes van Pinterest. Dit is wel super leuk om de tafel op te vrolijken... hihihi...
En, al was het op het kleine labeltje wel ff een kunstwerk, ook dat is goed gelukt, en wel met de juiste combinatie van geduld, tempo en een stabiele hand...
Maar is dat eigenlijk niet met alles zo?
⟱⟱⟱⟱⟱⟱⟱⟱⟱⟱⟱⟱⟱⟱⟱⟱⟱⟱
UITSPRAAK:
* cortiça [kortiessa] = kurk
* sobreiro [sobreiroe] = kurkboom
* sobreiro [sobreiroe] = kurkboom
* bolota [bôlôlta] = peulvrucht van de sobreiro
⟰⟰⟰⟰⟰⟰⟰⟰⟰⟰⟰⟰⟰⟰⟰⟰⟰⟰
De Pardellynx (Iberische Lynx) (Wikipedia)
Ah, dus zó wordt een kurk gemaakt
Wat is kurk en hoe wordt het gemaakt?
Saudades de Portugal: blogposts over kurk
O Sobreiro (ook in het Engels)
Passos para o descoritiçamento do sobreiro (ook in het Engels)
Árvores com história: o sobreiro
O valor financeiro da cortiça
Ah, dus zó wordt een kurk gemaakt
Wat is kurk en hoe wordt het gemaakt?
Saudades de Portugal: blogposts over kurk
O Sobreiro (ook in het Engels)
Passos para o descoritiçamento do sobreiro (ook in het Engels)
Árvores com história: o sobreiro
O valor financeiro da cortiça
Geen opmerkingen:
Een reactie posten