Zelfmoord gepleegd

Een kennis van mij heeft vorige week zelfmoord gepleegd. Heel ingrijpend. Vooral voor wie de persoon kent. En in tegenstelling tot wat veel computerspellen van tegenwoordig je doen gaan geloven: ook zelfmoord is zeker niet zonder gevolgen. Het hakt erin. Zelfmoord is moord... of... is de persoon dan overleden aan de gevolgen van zijn of haar ziekte? Een geestelijke ziekte misschien? Is het anders als men lang van tevoren bezig is met hoe of wanneer? Ik weet het niet. En gelukkig ga ik hier niet over...


HET LEVEN KAN HEEL CRU ZIJN
Zo'n 20 jaar geleden kende ik ook iemand die "eruit gestapt" was, zoals men dit tegenwoordig zo mooi weet te verwoorden. Zij had een ernstige vorm van anorexia. Later, tijdens mijn opleiding orthopedagogiek leerde ik dat het lichaam dan dusdanig ontregeld kan zijn, dat vrouwen niet eens meer ongesteld kunnen worden en dat men echt zichzelf hardnekkig blijft zien als zijnde dik. Als hulpverlener kun je dan een tweezijdig traject aangaan: enerzijds bewijzen wat dik is en wat niet en tegelijkertijd de vraag stellen wat er fout is aan dik-zijn. Ooit heb ik gelezen dat dikke mensen een stofje aanmaken die ervoor zorgt dat ze juist vaak heel gezellige mensen zijn. Of dit waar is? Geen idee. Vaak zijn dit wel gezellige mensen, ja.

Maar ja, als zo iemand zichzelf te dik vindt terwijl iedereen om hem of haar heen het tegendeel blijft beweren, terwijl de persoon in kwestie zoveel moeite doet om grip op nare dingen in het leven terug te krijgen, kan ik mij goed voorstellen dat de wanhoop enorme proporties kan krijgen. Haar zelfmoord heeft mij destijds heel veel doen nadenken over wat iemand nu motiveert om er echt een eind aan te maken...

Ondertussen heeft het leven ook mij zijn duistere kanten laten zien. En daarom begrijp ik steeds beter dat de wanhoop, de eenzaamheid, de angst... een mens echt een keer teveel kan worden. Maar... er een punt achter zetten? Nee, dat ligt niet in mijn aard. Een tijdje terug vroeg iemand mij hoe ik die tegenslagen steeds vol hou. Hoe ik steeds de moed kan opbrengen om mijn hoofd boven water te houden, om dan de boel bij elkaar te gillen en te janken en het daarna te accepteren en weer door te gaan. Ik heb werkelijk geen idee. Leerlingen van mij vroegen mij wel eens: waarom begrijpt u mij wel en andere docenten niet? Misschien gewoon een karaktertrek van mij? Misschien omdat iedere tegenslag je toch sterker maakt? Je kunt het namelijk merken wanneer iemand praat uit ervaring en wanneer iemand gewoon informatie deelt...



WAAROM GAAT DE EEN WEL DOOR EN DE ANDER NIET
Laatst sprak ik hierover met een vriendin. Over hoe het nou kan dat de ene in dat negatieve blijft hangen en een ander toch weer ergens lichtpuntjes weet te vinden om gewoon door te zetten. We kwamen daar niet uit. Wellicht gewoon toch echt karakter. Ik zie namelijk alles in het leven als een keuze. Je kiest niet voor omstandigheden. Dat klopt. Maar wel voor hoe je ermee omgaat. Wat je ermee doet. Het begint dus volgens mij allemaal in je hoofd. Tussen de oren, zeg maar: gedachten die je dan helpen om weer moed te krijgen en een stap te doen in de juiste richting te zetten.

Zo heb ik een aantal dingen die ik me bedenk of dingen die ik bewust doe, die ik met je wil delen. Hoe eerder je moeilijke omstandigheden herkent, hoe eerder je keuzes kunt maken om erger te voorkomen. Misschien heb je er zelf wat aan en misschien weet je iemand die je tot steun wilt zijn (let wel op dat je uit het dramadriehoek blijft!). Desnoods stuur je de link van deze blog door naar iemand die er wellicht wat aan heeft. Helemaal prima. Daar is dit ook voor...



WAT KUN JE ZELF ALTIJD DOEN

• GRIP: vanuit mijn opleidingen weet ik dat het allerbelangrijkste is dat je op ieder moment grip op de situatie hebt. Niet op anderen, dat is manipulatie, maar grip op de situatie. Dat je weet wat je wilt en niet wilt en dat je dingen een wending kunt geven zodra jij dat nodig hebt. Zodra je gevoelens van angst en wanhoop krijgt, is dat vaak (altijd?) te wijten aan gebrek aan grip, de regie of controle kwijt zijn. De aller aller allereerste stap is dan accepteren dat nu, op dit moment, dit de situatie is. Ik heb het hier niet over de situatie zelf accepteren. Maar benoem voor jezelf welke dingen er nu op dit moment spelen die ervoor zorgen dat het je allemaal door de vingers lijkt te glippen. Beginnen met dit te benoemen en dus te accepteren is een hele grote stap vooruit! Je kunt nog zoveel doen of hulp vragen, maar als je dit niet erkent voor jezelf, dan zal je erin blijven hangen. Vaak blijven mensen hangen in de emotie. Die is er zeker. Maar die verandert vanzelf mee als je keuzes gaat maken, stappen gaat ondernemen. Gebruik de emoties alleen als een trigger, een alarmbel, om zo snel mogelijk stil te staan en de boel op een rijtje te gaan krijgen.

• OPNIEUW: een tweede belangrijke gedachten, naast dat je terug grip moet krijgen op de situatie, is de gedachte dat je altijd ergens mee opnieuw kunt beginnen. Dit heb ik echt moeten leren. Waarom we vaak blijven doorgaan is omdat we in de emotie blijven hangen, omdat we niet stoppen om de boel op een rijtje te zetten, omdat we blijven luisteren naar verkeerde mensen, maar vooral omdat de situatie waar we in zitten bekend is. Dat betekent dus dat als je dingen gaat aanpakken, dat dat heel erg eng is: nu weet je wat de gevolgen zijn, maar dan weet je niet waar je terecht gaat komen. Ik denk dat dit de belangrijkste redenen zijn waarom veel mensen blijven doorgaan in wanhopige situaties. Alles in het leven bestaat uit keuzes. Keuzes hebben soms niet te overziene gevolgen.

• JEZELF EERST: begin altijd met stappen te bedenken die je hier en nu gelijk kunt toepassen. Soms zit je midden in een hele ingewikkelde nare situatie. Dat kan. En dan geeft dat een gevoel alsof je geen grip meer hebt op de situatie. Misschien zijn er inderdaad drastische maatregelen nodig om daar uit te komen. Maar voordat je daar mee aan de slag gaat, moet je eerst heel erg basaal en bij jezelf beginnen: slaap je voldoende? eet en drink je gezond? Je zult zien dat als je hier begint op te letten, dat je een klein "gevoeletje" krijgt dat je weer controle krijgt, je moed weer terugkomt. Echt waar. Dit zijn namelijk de eerste dingen die men gaat verwaarlozen. En daardoor wordt de put steeds dieper! Als jij jezelf verwaarloost, hoe kun je dan de kracht hebben om dingen aan te gaan pakken??? Dus: je moet eerst aanpakken wat haalbaar is om een kentering te maken. 

• WENS: als laatste helpt het mij altijd om me op zo'n moment van diepe wanhoop af te vragen, wat ik graag zou willen. En daarbij: wat zou er nodig zijn om dit grote probleem op te lossen. Soms gaat dit veel verder dan "accepteren dat het nou eenmaal zo is" en moet er daadwerkelijk iets gebeuren. Vaak zijn we veel te veel bezig met het hoofd boven water te houden en brandjes te blussen om ons echt af te vragen wat er nodig zou zijn om... Het geeft niet als jouw antwoorden op deze vragen onrealistisch zijn. Benoem ze maar gewoon. Alleen dat kan al helpen. Vooral als je daarbij bedenkt, wat jij zelf kunt doen om dit in gang te zetten.

Misschien een beetje fatalistisch van mij, maar ik vind het heel belangrijk om te starten met het benoemen en dus accepteren van wat er gebeurt, wat er gaande is, wat ervoor zorgt dat ik me zo voel... Zo van "dit is nu de situatie. Ik wil dit niet, ik wou dat dit en dit gebeurde, want dat zou de situatie oplossen". Een ieder geval weer voldoende om te kunnen blijven ademen... en... om te kunnen blijven nadenken.

Want, zeg nou zelf: iemand die zelfmoord pleegt, dat geeft een enorme klap aan de mensen om die persoon heen. Zelfs aan mensen waar je het niet van zou verwachten...

PSYCHOTHERAPIE

Mensen zeggen standaard: "je moet hulp zoeken". Wauw. Goed idee. Maar... als je bovenstaande niet kunt verwoorden, wat moet je dan in vredesnaam bij een therapeut doen? Ok, ook therapeuten helpen je hiermee, maar... ben je wel bereid om dit te gaan aanpakken? Of... kún je het wel?

Zo heb ik iemand gekend die, jawel: zelfstandig is gestopt met drugs! Wauw! Na meer dan 20 jaar! Gewoon voorgenomen en gestopt. Zelf alle ontwenningsverschijnselen over zich heen laten komen. Wat moet je dan ongelofelijk sterk zijn, zeg. Maar ja... zoals jij en ik weten: we leven in een maatschappij van redders: je moet instorten en zwak zijn anders pas je niet in het systeem.

Als jij niet instort, dan ben je voor de buitenwereld dus kennelijk niet ziek genoeg om geholpen te worden. Zelfs als jij je baan opzegt en steeds weer aangeeft dat het niet goed gaat. Stel je eens voor dat iemand heel veel afspraken maakt met mensen en instanties omdat die bijvoorbeeld zelf is gestopt met drugs en deze ontwenningsverschijnselen teveel worden. Stel je voor dat die persoon dan zelf ook nog aangeeft wat er precies aan de hand is. Stel je voor dat die persoon toch net even te labiel blijkt te zijn dat die regelmatig afspraken afzegt omdat het teveel wordt. Wat zeggen mensen dan? Dat die niet geholpen WIL worden! 



BEKROMPEN SYSTEEM
Mensen, wat gebeurt er hier??? Dus ook iemand die duidelijk aangeeft tè zwak te zijn, tè labiel blijkt te zijn en tegen veel dingen (psychisch, sociaal, fysiek) aan te lopen, ook die moet zich gewoon aan de gemaakte afspraken houden??? Hallo? Is hier nou echt sprake van onwil? Absoluut niet! Hier is sprake van onmacht! Hier hebben we de beruchte discutabele kwestie in de zorg: is dit een situatie van onmacht of van onwil? De hier beschreven persoon WIL dus wel, maar KAN het gewoon niet opbrengen! Niet alleen, in ieder geval. Daarom wordt er juist om hulp gevraagd, soms zelfs gesmeekt!

En dan knal je gelijk tegen de volgende muur op: alle prachtige Nederlandse wetten die jouw rechten beschermen. Het zijn echter juist díé wetten die ervoor zorgen, dat iemand die aangeeft opgenomen te willen worden omdat het teveel wordt, gewoon niet opgenomen kán worden. Er moet namelijk eerst een dossier aangelegd worden die zó dik is en vol staat met dingen die iemand juist wil voorkomen, dat ik mij heel goed voor kan stellen dat zo iemand op den duur een eind aan maakt. Vreselijk!



BEDROG
Dus als iemand even een weekje weer "gewoon boodschappen kan doen", dan loopt die het risico dat gelijk de urgentie komt te vervallen! In plaats daarvan mag de hulpverlening er zelfs blij mee zijn dat er mensen zijn die zelf om hulp vragen, duidelijk kunnen verwoorden wat er aan de hand is, en zelf af en toe een beetje weten op te krabbelen.

Ik vind dit heel erg triest! Ons rechtssysteem en ons zorgsysteem laat nauwelijks uitzonderingen toe. Als je dus zelfstandig afkickt, dan is daar simpelweg geen protocol voor. Dan wordt je niet extra beloond en in de watten gelegd, nee, je wordt aan je lot overgelaten. Je wordt dan zogenaamd "in de gaten gehouden". Dossiervorming...

Zie je het voor je? Wat voor ergs moet zo iemand doen om acuut opgenomen en geholpen te mogen worden? 20x per dag politie of ambulance voor laten komen? Zelf naar ziekenhuizen gaan? Dagen door bossen zwerven? Mensen met messen aanvallen? 's Nachts schreeuwen en met dingen gooien? Laat ik wat vertellen: dit komt dan inderdaad allemaal in dat dossier... Maar er gebeurt... he - ele - maal niks! Een ieder geval niks waar de hulpvrager op dat moment wat aan heeft!



VRIJWILLIG GEDWONGEN
Er moet toch een vorm te bedenken zijn waarbij iemand zich een soort van toestemming geeft om gedwongen te worden opgenomen??? Dit in geval dat iemand herhaaldelijk aangeeft wel geholpen wil worden maar wat gepaard gaat met het niet kunnen of durven houden aan gewone afspraken of een zekere mate van ontkenning dat niet strookt met de wil om er vanaf te komen. Als je ziet dat iemand wel wil, maar gebukt gaat onder eigen beperkingen, dwangmatigheden, sociale contacten of eigen persoonlijkheid.

VRIENDEN

Zorg voor voldoende vrienden om je heen. Nog zo'n lekkere opmerking waar je niks aan hebt. Als je in diepe dalen zit, dan zijn de meeste vrienden pleite... Echt waar! Het leuke dan wel dat je soms vrienden om je heen krijgt die je never nooit zou verwachten. Dat zijn 9 van de 10 keer mensen die zelf ook hele moeilijke dingen hebben meegemaakt. Let dan wel op dat je elkaar niet de put in gaat praten. 

Ook hierin zijn er keuzes: kies ervoor om afstand te nemen van mensen die je meer energie kosten dan je opleveren. Simpelweg omdat je dit niet gaat volhouden. Liever wat meer oppervlakkige contacten om je heen dan mensen die jouw kleine beetje energie ook nog eens voor eigenbelang gebruiken. Soms lijken relaties energie te geven, maar als je er goed over nadenkt, weet je diep in je hart dat dit niet zo is. Mensen die regelmatig een reddersrol aannemen (lees mijn blog over het dramadriehoek). Hou dus zelf afstand van negatieve mensen. Maar vergis je ook niet in de extreem positieve mensen: daar heb je dan ook geen klap aan.

En dan, als je weer wat steviger in je schoenen staat, kun je deze relaties soms wel weer oppakken. Dan kun je ook beter aangeven wat je wel of niet wilt, waar je grenzen liggen. Een juiste persoon huilt met je mee, gaat naast je staan, probeert mee te denken in termen van oplossingen, vraagt regelmatig feedback of het nog lukt en blijft je altijd bemoedigen om door te zetten. En... neemt je probleem niet over maar steunt je en laat jou beslissen.

GRENZEN BEWAKEN

Zit jij zelf niet in zo'n situatie, probeer dan zelf een goede steun te zijn. Bewaak wel goed je grenzen en laat het oplossen bij de persoon in kwestie. Niet alleen om jezelf te beschermen, maar ook om die ander niet afhankelijk te maken van jouw ingrijpen. Je wilt namelijk dat die ander hier met trots uitkomt en niet daarna met een enorm laag gevoel van eigenwaarde en schuldgevoel uitkomt omdat jij of een ander heeft ingegrepen terwijl die dat zelf ook had gekund. Let wel: deze rol is onwijs lastig! Goed oefenen dus!

Hou in ieder geval voor ogen dat je die ander blijft zien als een gelijke (jij had net zo goed hierin terecht kunnen komen) en... ga niet uitzoeken of wat die persoon zegt, wel klopt of niet. Belangrijk: accepteer dat die ander gewoon zijn of haar verhaal heeft. Het zo dus ook beleeft. Maar wees duidelijk als je merkt dat je voorgelogen wordt. Ga echter ook bij jezelf te rade en bedenk dat de persoon kennelijk de noodzaak heeft gezien om jou om de tuin te leiden... Heb jij hier (onbewust) aanleiding toe gegeven???

ZOVEEL MEER TE ZEGGEN

Afijn. Heftig onderwerp vandaag. Voor iedereen. Vergeet niet dat zelfs hulpverleners de zelfmoord van iemand moeten verwerken. Voor iedere betrokkene geldt dan altijd dat knagende gevoel van dat je meer had moeten of kunnen doen. Dat je iets misschien juist wel of juist wel had moeten zeggen, maar dat het nu te laat is. Tja... ook dat moet je verwerken, accepteren. Het is nou eenmaal niet gedaan, gebeurd of niet meer gezegd...

Soms kun je dingen voorkomen. Áls je ze ziet aankomen. In dit geval, als zelfs de crisisdienst, de politie en andere hulpverleners dit niet hebben zien aankomen, waarom zou jij dat dan wel gezien moeten hebben? Zelfmoord is een actie dat vooraf gaat aan een min of meer voorbereid plan. Kies er dus bewust voor om je hier niet schuldig onder te voelen. Leer ervan, blijf de persoon gedenken en laat het los. En met loslaten bedoel ik dat je ervoor kiest om geen schuldgevoelens meer toe te laten die jou verlammen en beperken in je eigen leven. Niet doen.

En zoals ik dit ook aan het verwerken ben, bijvoorbeeld door deze blogpost te schrijven, zo heeft iedereen zijn of haar moeilijke stukje in dit alles. Ik hoop dat je wat aan deze blog hebt om je bewust te worden van situaties van wanhoop en ervoor te kunnen kiezen om het juiste te doen. En ben jij iemand in een wanhopige situatie: begin dan met de basale dingen: eten, slapen en je eigen wensen. Ga ervoor! Heel veel sterkte toegewenst!