Het puberbrein (deel 2)

Wat is er eigenlijk zo anders in het brein van een puber?? Waar komt het "puberaal gedrag" vandaan? Is een puber wel aansprakelijk voor eigen gedrag?

Gisteren hebben we een reis gemaakt door het brein, waarin we de volgorde van ontwikkeling hebben aangehouden: van achter naar voren... Nu zoomen we in op het puberbrein...

KORTE HERHALING VAN DEEL 1

Eerst hebben we een reis gemaakt door het brein in volgorde van ontwikkeling: bij baby's is alleen de hersenstam volledig ontwikkeld (vitale functies), bij kinderen ontwikkelt met name de kleine hersenen (evenwicht en coördinatie van handelingen) en dan komen de grote hersenen die ontwikkelen van achter naar voren. Tenslotte arriveerden we op onze plaats van bestemming: we ontdekten dat er in de frontale cortex, of beter in het allervoorste stukje, de prefrontale cortex, zich het puberdillemma bevindt: dit deel van de hersenen is pas rond 25 jaar "af" !! (volgens de professor in de toegevoegde youtube, zijn er jongeren die zelfs tot hun 30e doorgaan!).

HET PUBERBREIN

Maar... de spanning loopt op: wat zit er nou eigenlijk in die prefrontale kwab waardoor pubers soms zo anders reageren dan verwacht zou worden???

1. PLANNEN EN ORGANISEREN:
Als ik aan mijn pubers vertel dat het hersengebied wat dient voor het plannen en organiseren nog niet ontwikkeld is, volgt gelijk deze opmerking: "tja, en dan denk je natuurlijk tijdens de les: daar komt dat vervelende mens weer met 'Jongens, pak jullie agenda's en noteer het huiswerk en de toets en plan je tijd goed want anders kom je in de knoop met je leerwerk'... ". Alle koppies knikken natuurlijk, haha...Want als ze zich kunnen beroepen op de docent biologie die heeft gezegd dat ze gewoon nog niet KUNNEN plannen omdat ze nog puber zijn, dan zal geen enkele puber dat nalaten. En gelijk geef ik ze. Dat is toch slim?

Neurotransmitters in een
synaps tussen 2 neuronen

Helaas ben ik ook niet van gisteren... Ik leg ze dan haarfijn uit dat als ze het niet blijven oefenen, dat die hersengebieden ook nooit die nodige linken (synapsen) zullen aanmaken. Met als gevolg dat ze de rest van hun leven moeite zullen hebben met plannen en organiseren. Jammer... Maar... ik zeg dan wel met nadruk: accepteer iedere keer dat het niet gelukt is: je moet het namelijk nog leren. Belangrijk is dus om steeds goed na te denken over waarom het fout ging en welke truc je nu kunt gebruiken om het de volgende keer beter te doen.

Zo zeg ik tegen gestressde brugpiepers: "je zit in de 1e en je doel is om jezelf en jouw leermethoden zo goed onder de knie te hebben, dat als je over een paar jaar examen doet, je precies weet hoe jij daar het liefst voor leert. En dan gaat het maar een paar keer fout..." Tenslotte leer je het meest van dingen die fout gaan dan van dingen die (ongemerkt) goed gaan, toch?

2. ZELFREFLECTIE:
In deze prefrontale kwab zit helaas nog een 'puberale struikelblok': reflectie op eigen gedrag, ofwel zelfreflectie.
Een voorbeeld die ik geef in de klas en waar vaak heel erg om gegrinnikt wordt omdat het zo herkenbaar is voor onze schatjes:

Thuis krijg je de opdracht naar boven te gaan om je kamer op te ruimen. Je weet dat dat wel een goed idee is maar... beneden staat de tv aan, het ruikt lekker naar eten, het is gezellig en vooral.... Pfffftttt.... je laat je toch niet als een klein kind naar boven sturen, kom nou. Dus je protesteert. En niet zomaar: je vind het belachelijk en zo vreselijk kleinerend dat je zo weggestuurd wordt: je bent toch geen hond of zo! Afijn... Een fikse rel is het gevolg... Je verliest de strijd en gaat naar boven, maar niet zonder nog even wat kwetsende dingen na te roepen en de deur dicht te slaan. Vervolgens ga je op je bed zitten en kijk je rond: wat een zwijnenstal. Ships: ze hadden toch wel een beetje gelijk. Maar nu heb je een probleem: hoe red je je hieruit zonder gezichtsverlies, dus sowieso zonder maar ook aan iets toe te geven wat de indruk geeft dat je zelf niet zo handig hebt gereageerd. En eh... waar kwam eigenlijk mijn enorme razernij nou vandaan??? Snap ik mezelf nog wel??? Wat een chaos is het weer...

3. EMOTIES:
Deze is wat lastiger uit te leggen want die werkt nauw samen met wat er in het midden tussen de 2 hersenhelften zit: het limbisch systeem, met name 2 knobbeltjes die amygdala (in het plaatje aangeduid met 'amandelen') worden genoemd. Dit is o.a. waar emoties worden verwerkt. Dit alles samen is bij een puber nogal ontregeld en is vaak óf overproductief (zie voorbeeldsituatie bij puntje 2) of onderproductief (de "onverschillige puber").

Heel frustrerend is dit voor de puber: wat is "normaal" en waarom reageer ik steeds zo overdreven?? Maar ook frustrerend voor de ouders. Pubers vragen me ook vaak hoe het kan dat hun ouders hun niet begrijpen, gezien ze toch echt zelf ook puber zijn geweest. Ik leg dan uit dat dat wel zo is, maar dat ten eerste veel ouders zich nog weinig daarvan herinneren en het bovendien in hele andere maatschappelijke tijden is geweest. Ten tweede hebben veel ouders het te druk (gehad) om vervolgens "ineens" een puber in huis te hebben: vroeger zette zoonlief wel een pruillip op maar ging met traantjes toch doen wat er gezegd werd. Dat was handig want er moest nog zoveel gebeuren voordat er eten op tafel stond... En nu ineens zitten ze in 3 seconden in een heel conflict verwikkeld! Wow! Ik zeg dus tegen ze: je ouders moet je ook leren omgaan met een puber: als jij niet als een klein kind behandeld wilt worden, zeg dat dan "gewoon". Als ze niet luisteren, ga dan doen wat er gevraagd wordt en kom er op terug: geef aan dat je het voortaan fijn vind als ze je helpen herinneren of een steuntje in de rug geven, maar jou wel een keuze laten.

Aan ouders geef ik vaak de tip: leg uit waarom je iets wilt, durf te zeggen wat je moeilijk vind of waar je bang voor bent. Ik weet dat er ouders zijn dit dit doen, maar veel ouders durven dit niet omdat ze bang zijn om controle, overwicht te verliezen. Niets is minder waar: als je zand in je hand wilt vasthouden, blijft er meer achter met een open hand dan als je hem dichtknijpt. Probeer maar eens... En met een puber is het net zo: hij wil liefde, duidelijkheid, veiligheid (dus grenzen), maar dat wel op een "groeiend-naar-volwassenheid-manier"... Wauw... een uitdaging voor beide partijen!

4. BELONINGSCENTRUM:
Als laatste en ook veel herkenbaar puberprobleem: een onderontwikkelde activatie van het beloningscentrum. Dit werkt ook samen met de emoties die (zie puntje 3): pubers hebben een extreme behoefte aan spanning, "kicks" en kunnen heel gebrekkig afremmen (zie puntje 2).

Ook dit trekt wel weer bij, maar... dit houdt in dat ouders heel erg goed moeten beseffen dat vooral pubers heel erg vatbaar zijn voor verslavingen. Hoe meer dit beloningscentrum wordt geactiveerd, hoe groter de "kick" die ze daarna nodig hebben voor hetzelfde effect. Dat houdt in dat de rem steeds slechter zal werken en... het engste van alles: het lichaam (en niet alleen alle delen van het brein maar echt het hele lichaam!) wat nog volop in ontwikkeling is, gaat zich definitief aanpassen aan de gewoontes. Daarom geldt bijvoorbeeld voor roken en drinken dat hoe jonger ze beginnen, hoe moeilijker het is om te stoppen. Hun lichaam heeft zich hierop al zoveel jaren naar omgebouwd dat het niet meer zonder kan. Een bemoediging: het meeste is terug te draaien, maar het prijskaartje is dan wel heel hoog*.

Waar ik mij echter met de huidige pubergeneratie ernstig zorgen om maak is de games... Gamemakers spelen prachtig in op dit gebrek: games vragen om snelle acties zonder na te denken, snelle en steeds grotere beloningen... Het brein wordt gewoon uiteindelijk hierop aangepast...

En dat worden de toekomstige leiders van ons land???

* (dit geldt ook voor kinderen in huizen waar gerookt wordt: dus jij als ouder zorgt

ervoor dat het lichaam van jouw kind zich definitief gaat aanpassen aan roken!)

SLOT

Nou, ik hoop dat zowel pubers al opvoeders wat hebben aan deze blog. Schroom niet om te reageren. Zie hiervoor wat opties...

Zie ook andere psychologische onderwerpen en biologische onderwerpen op mijn blog.