Het puberbrein (deel 1)

Wat is er eigenlijk zo anders in het brein van een puber?? Waar komt het "puberaal gedrag" vandaan? Is een puber wel aansprakelijk voor eigen gedrag?

Niks is zo interessant dan aan een puber zelf uit te leggen wat er met het puberbrein aan de hand is... Vraag dan aan een klas wat nou eigenlijk "puberaal gedrag" is en dan krijg je antwoorden als "dat we vervelend zijn, juf". Geweldig! Ik wou dan dat de ouders erbij zouden zijn.


Eh... waarom zou je dit als ouders ook zelf niet eens met je kind bespreken. Niets is zo sterk dan een gesprek waarin frustraties en wensen van 2 kanten op tafel gelegd wordt! 

EEN REIS DOOR HET BREIN

Hou je vast, want we maken eerst even een snelle reis door het brein voordat ik kan uitleggen wat er aan de hand is met een puber. We beginnen met de ontwikkeling in de hersenen (hersens*) het brein) van een volledig gezond persoon.

Het wordt een snelle reis, want ten eerste is het onderzoek naar de werking van het brein nog lang niet afgelopen dus zou het voor mij onmogelijk zijn om alles hier aan te stippen. Bovendien moet ik je je aandacht erbij kunnen houden ondanks dat ik wel een aantal (nieuwe) woorden zal moeten ter verduidelijking. Ik zal echter wel wat linken hier en daar toevoegen voor als je meer wilt weten over hoe hersenen werken.

* je kunt het op beide manieren schrijven tegenwoordig!

ROUTEBESCHRIJVING

De hersenen ontwikkelen zich van achter naar voren. Daarom begint onze reis ook achterin...

In de nek, bovenop het (verlengde) ruggenmerg, zit de hersenstam. Die regelt alle hele basale functies zoals de ademhaling, hartslag enz. Dit deel is volledig ontwikkeld als een baby geboren wordt. Logisch, want dit is cruciaal voor de overleving.

Heel langzaam leert een klein kind evenwicht bewaren en leert die steeds meer bewegingen die herhaald worden. Bewegingen waarvan je later zegt "als ik er over na ga denken, gaat het fout". Voorbeelden zijn: lopen, klimmen, fietsen. Deze bewegingen kunnen ook samengaan met andere: let maar eens op wat je allemaal voor handelingen verricht als je op je fiets zit: stuur vasthouden, trappen, hand uitsteken, om je heen kijken... Als dit niet goed gecoördineerd zou worden, dan zou het gewoonweg niet lukken. Als je op een plaatje van de hersenen kijkt, dan zie je tegen de hersenstam een soort klein bloemkooltje liggen. Dat zijn de kleine hersenen. (cerebellum). Deze kleine hersenen zitten aan de achterkant van de hersenen. Dit deel doet de coördinatie van alle aangeleerde handelingen en bewaart het evenwicht (samen met het evenwichtsorgaan in het slakkenhuis, in het binnenoor, dus aan de binnenkant van de trommelvlies). Naar mate een kind meer van deze handelingen leert, des te meer ontwikkelt dit achterste stukje van het brein.

Nu zijn we beland bij de grote hersenen. Ook deze ontwikkelt van achter naar voren. Achterin in de grote hersenen, zitten gebieden zoals die van het zicht (de visuele cortex). Daarom is achterover vallen zo eng: als je een klap op je achterhoofd krijgt (bijv als een leerling met de stoel kiepert en daardoor met zijn achterhoofd op het tafeltje achter hem klapt - ze mogen van mij ook absoluut niet kieperen: "slecht voor je rug en slecht voor de stoel", zeg ik altijd... Leuk is dat kinderen dit na een tijdje ook tegen elkaar gaan zeggen zo... Teken dat ze toch luisteren, die stoutertjes...) kun je problemen met zicht krijgen of zelfs blind worden, ja. Je hebt zowel gezonde ogen nodig om de signalen van buitenaf (genaamd prikkels) op te vangen, maar ook goed functionerende hersens om deze te interpreteren en te verwerken!

Men zegt dat daar achterin ook je geweten zit en dat er daarom mensen zijn die met hun neus in de lucht lopen (dus wegens een zwaarwegend geweten achterin), maar ik weet niet of dit waar is... hihi....

Afijn. Een gebied van de hersenen noem je een cortex óf met een lelijk Nederlands woord: kwab. Meestal zorgt dit woord wel voor enige hilariteit in de les...

DE GROTE HERSENEN

Op een plaatje van de grote hersenen kun je zien dat ter hoogte van de oren, er een soort flap van achter naar voren zit. Halfverwege zit - recht omhoog - een soort van spleetje: de centrale groeve.

Pal achter die centrale groeve zit het gevoelsgebied (van "voelen") en pal voor de groeve het motorisch gebied, deze 2 gebieden lopen als een soort "haarband" midden over je hoofd heen. Aan de voorzijde van het brein, dus voor deze "haarband" zitten gebieden als voor spreken, schrijven, ruiken enz.

Een belangrijke kanttekening:

De gebieden die ik genoemd heb, zijn de belangrijkste delen van de hersenen waar die dingen geregistreerd en verwerkt worden. Zo heb je voor begrijpend lezen wel meer dan 3 zones in het hoofd die samenwerken om bijvoorbeeld deze blog goed te kunnen interpreteren. 

Door elektrodes te plaatsen en iemand een bepaald hersengebied te laten stimuleren (bijvoorbeeld het motorisch gebied door bijvoorbeeld de hand op te laten tillen), kan men in kaart brengen welke delen er betrokken worden bij specifieke handelingen. Zie voor meer informatie over hersenonderzoek bijvoorbeeld op de site van de Hersenstichting.

En... eh... hoezo elektrodes? Nou, omdat alle hersencellen door elektrische signaaltjes (impulsen) met elkaar communiceren. (wellicht later meer hierover...)

HET PUBER-DILLEMMA

Maar let op: nu wordt het interessant. We zijn namelijk gearriveerd in het laatste hersengebied van deze reis door het brein: het frontale gebied (frontaal = vooraan, dus aan de kant van je voorhoofd): de frontale kwab. En het allervoorste stukje van deze frontale cortex noemen we de prefrontale cortex, ofwel de prefrontale kwab. 

Eindelijk zijn we op onze plaats van bestemming. Heerlijk! En precies hier bevindt zich ons puberdillemma. Deze prefrontale kwab is pas "af"... jawel... als de persoon géén puber meer is, ofwel tussen de 20 en 25 jaar oud is. Maar... wat zit daar dan???

(DEEL 2)

VERDER NOG WAT EXTRA LINKEN

• Hierbij een link naar een college van prof. dr. Erik Scherder (deel 1 van de serie over het brein). 
• Zie ook mijn blogpost over Alzheimer (met ook een link naar dr Erik Scherder)
• Er zijn diverse colleges van hem op Youtube, zoals ook deze serie van hem over het stimuleren van de hersenen door beweging, wat in de huidige maatschappij (pubers achter de computer, bejaarden in verzorgingstehuizen, teruglopende gymuren op scholen enz) voor een teruglopende breinontwikkeling zorgt... Een grote zorg, mocht hij gelijk hebben!