Dramadriehoek en Winnaarsdriehoek

Loopt een gesprek niet helemaal lekker, dan is de kans groot dat je samen met je gesprekspartner vastloopt in de dramadriehoek.

Onze maatschappij zit vol met redders die ongevraagd helpen, (gewillige) slachtoffers en beschuldigende aanklagers. Funeste combi! Bovendien wordt er dan niks opgelost en worden de problemen vaak zelfs nog groter en vééél ingewikkelder...

Daarom sprak ik bijvoorbeeld leerlingen die "zomaar even een ander gingen helpen" ook sterk aan. Soms apart, soms klassikaal. Ik legde dan uit dat je met "ongevraagd" helpen, hoe goed bedoeld ook, jezelf boven de ander zet (ik help je wel even, want jij kunt dit niet en ik wel). Dit is ook de reden waarom men er vaak ook geïrriteerd op reageert. En wat doen de toeschouwers dan vaak: ze wuiven dat irritatiegevoel zomaar weg (hij bedoelde het goed, joh!). Help!!!

Omdat dit model zo vreselijk vaak voorkomt in gesprekken en het zo verwarrend kan zijn omdat je niks meer van je gesprekspartner snapt, leek het mij goed om dit model ook eens te posten op mijn blog. Voel je vrij om hierop te reageren...

Maar... Wat betekenen deze rollen nu precies? Hoe staan die in een "driehoek"? En... wat nou als ik daarbuiten wil blijven: is er ook nog een alternatief???? Jazeker! Maar eerst...

   De dramadriehoek:

Een van de bekendste modellen uit de Transactionele Analyse (TA) is de Dramadriehoek. Een driehoek met de punt naar beneden. Het model laat volgens Coach Marrie Rietveld een herhaling van interactiepatronen zien. In die patronen – ook wel een ‘spel’ genoemd – zijn drie rollen te herkennen: die van Aanklager, Redder en Slachtoffer:

De rollen hebben een vaste, negatieve dynamiek ten opzichte van elkaar.

1. Zo biedt de Redder graag veel en vooral ongevraagd hulp. Kom maar, laat mij het maar even doen. Hij neemt de verantwoordelijkheid van een ander over waardoor hij anderen afhankelijk maakt en zich zelf onmisbaar.

2. Het Slachtoffer gedraagt zich hulpeloos, reageert het liefst vanuit onmacht. Ze moeten altijd mij hebben. Doet hij dat zielig genoeg dan voelt de Redder zich aangesproken. Roept hij irritatie op, dan wordt de Aanklager uitgedaagd.

3. De Aanklager wijst, om zijn eigen zwakte te verbergen, anderen graag op hun zwakke plekken. Jij snapt er echt niets van hè? Zij gaan zich schuldig voelen en zelf geeft ‘t hem een gevoel van eigenwaarde.

De rollen zijn inwisselbaar:

Voelt de Redder zich niet gewaardeerd, dan neemt hij de rol van Slachtoffer aan of van Aanklager (nou zeg, ik wil alleen maar helpen hoor.).

Wil de Aanklager het goed maken, dan schuift hij op naar Redder of wordt zelf Slachtoffer.

En als het Slachtoffer vindt dat hij niet goed geholpen is dan schiet hij in de rol van Aanklager (Ik dacht dat je me zou helpen, maar wat schiet ik hier nu mee op?).

Wat je vaak ziet, is dat mensen uit gebroken gezinnen vaak neigen tot het regelmatig 'switchen' tussen deze 3 rollen, wat een gesprek soms onnodig ingewikkeld maakt.

Echter, de rollen zijn ook complementair: de een kan niet zonder de ander. Het interessante is namelijk, dat niemand de verantwoordelijkheid voor het eigen gedrag neemt. Ofwel: een respectvol, evenredig en constructief gesprek stopt acuut zodra iemand een van deze rollen op zich neemt.

      

Om de blog niet onnodig lang te maken, verwijs ik - voordat ik verder ga naar het Winnaarsdriehoek - naar mijn bron: Coach Marrie Rietveld beschrijft mijns inziens deze rollen erg duidelijk en herkenbaar op haar blog en gaat er nog veel dieper op in. Zo geeft ze ook concrete voorbeelden, beschrijft ze hoe deze rollen te herleiden zijn naar ouder-kind relaties, beschrijft ze hoe de omstanders indirect maar wel betrokken zijn bij zo'n vervelend gesprek, hoe dit model veelal als basis gebruikt wordt voor het verbergen van je echte gevoelens en beschrijft ze hoe destructief dit dramadriehoek is. Ze geeft tenslotte ook diverse linken als je meer wilt weten over TA, het dramadriehoek, het overwinnaarsdriehoek of over de grondleggers van deze 2 modellen (Karpman en Choy)

Yessssssss.... joepie!! Er is ook een alternatief, want... zonder Slachtoffer geen spel!!

De winnaarsdriehoek:

het positieve alternatief

1. Het alternatief voor hulpeloos Slachtoffergedrag is beginnen met realistisch te doen. Zich kwetsbaar opstellen niet door te klagen maar te vragen.

• Neemt verantwoordelijkheid voor eigen gedrag, gedachten en gevoelens en behoeften.
• Vraagt: Wil je me even helpen?

2. In plaats van te kiezen voor Reddergedrag een zorgzame opstelling. Betrokkenheid bij de ander én bij zich zelf.

• Accepteert dat anderen voor zichzelf kunnen zorgen.
• Maakt vooraf duidelijke afspraken over wat de ander zelf doet.
• Vraagt: Kan ik iets voor je doen?

3. Agressief Aanklagersgedrag stopt met een assertieve opstelling.

• Geeft grenzen aan.
• Zegt wat hij ‘echt’ denkt, zinnen die beginnen met Ik vind …; Ik voel …; Ik wil … zonder de ander daarbij te kwetsen.

Samenvattend: 

In een gesprek kunnen diverse rolmodellen aangenomen worden. Echter, zodra persoon1 het idee krijgt dat die de ander niet kan overtuigen en dat niet kan accepteren, is duidelijk dat er een verlies is van respect voor elkaars meningsverschillen. In dat geval kiest diegene vaak voor de DRAMADRIEHOEK. Omdat persoon2 ineens het idee krijgt dat het gesprek nu een vreemde wending krijgt en hij/zij niet (meer) als gelijkwaardige gesprekspartner gezien wordt, kan het 2 kanten opgaan. Óf persoon2 gaat er in mee en dan wordt het heel ingewikkeld, óf persoon2 blijft bij zichzelf en spreekt die ander aan op de wending van het gesprek.
Dan kunnen er opnieuw 2 dingen gebeuren. Gaat persoon1 daar niet in mee, dan ontstaat er een conflictsituatie: je kunt nou eenmaal geen respectvol gesprek voeren als één van de partijen geen andere meningen of zienswijzen accepteert. Logisch! Dit is helaas wat er het vaakst zal gebeuren, want iemand switcht niet zomaar... Mocht persoon1 zich echter kwetsbaar weten op te stellen, dan kan het gesprek een goede afloop krijgen waarbij de partijen in de WINNAARDRIEHOEK blijven en aanvaarden dat anderen andere meningen kunnen hebben en... dat je ook nog eens van die persoon zou kunnen leren... 

Conclusie:

Wees erg alert op hoe respectvol jij de ander in een gesprek benadert en hou ten allen tijde een houding aan waarin zowel de ander als jij een gelijkwaardig gesprek kunnen voeren. Het vervallen in de drama-rollen lijkt makkelijk maar het levert niets anders op dan conflicten: het lost namelijk helemaal niets op!
Wees niet ontmoedigd als het de eerste keer niet lukt: het is heel lastig om dit te herkennen bij anderen of bij jezelf. Vraag jezelf gewoon steeds af:

Zie ik de ander als een gelijkwaardige partner of probeer ik die ander koste-wat-kost aan mijn kant te krijgen?